N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2022/11/jong-sjoerd-de-2022-03-700-web.png)
De grondlegger van het scepticisme moet een begenadigd man zijn geweest. Pyrrho van Elis (circa 360 tot 270 voor Christus) kon niet alleen goed denken, hij had ook schildertalent, was bereisd en nam in zijn privéleven genoegen met weinig. Hij was ervan overtuigd dat we niets zeker kunnen weten, dat vaste kennis onmogelijk is en we ons daar maar beter mee kunnen verzoenen.
Zo’n houding uit skepsis (‘onderzoek’) voorkwam mentale onrust en maatschappelijk gedoe. Het bood ataraxia, gemoedsrust. In zijn filosofische zakwoordenboek vat Simon Blackburn het sceptische doel zo samen: „Genoegen nemen met verschijnselen zoals ze zich aandienen, ook met de heersende moraal, en onnodige speculatie vermijden.”
Ik weet dus niet zeker of de gelijkmatige Pyrrho zich herkend zou hebben in de onrust en het kabaal dat het Sociaal en Cultureel Planbureau nu bij elkaar heeft geveegd als „coronascepsis”. In een rapport dat overheid en media kapittelt dat die daar „respectvoller” mee hadden moeten omgaan.
Zeker, er waren zat redelijke twijfels, met name aan de overheidsmaatregelen. Maar bij de vooraanstaande ‘sceptici’ viel op dat ze juist zo ontzettend veel zeker wisten, en er zo lustig op los speculeerden: dat het virus maar een griepje was, dat we vanzelf al immuun waren, dat de zwaksten werden opgeofferd (of de sterksten, onze jeugd), dat de media logen, dat Rutte en Van Dissel lakeien waren van het World Economic Forum, dat de staat een criminele ‘necropolitiek’ voerde, dat virus én vaccins ‘biowapens’ waren, bedoeld om de planeet wat ruimer te maken voor Bill Gates, en dat er hoognodig ‘tribunalen’ moesten komen. Scepsis?
Op het mediadeel van dat SCP-rapport is intussen allerlei kritiek gekomen van journalisten (deze krant liet het maar aan zich voorbijgaan). Over het geringe aantal echt onderzochte artikelen (243), het bij elkaar optellen van nieuws en opinies, de onheldere kwalificaties.
Maar het opvallendst lijkt me dat eerbiedige ‘scepsis’, als eufemisme voor een woest scala aan protesten, die gingen van redelijke bezwaren tegen dwang tot bizarre nepvirologie en complotgedreven elitehaat. Over de eerste valt te praten (en met het SCP kun je betwijfelen of dat genoeg is gebeurd), maar wat helpt begrijpend luisteren naar ‘achterliggende zorgen’ van ontregelaars en stokebranden die altijd wel een kapstok vinden om hun sociale rancune aan te hangen?
Het SCP klaagt dat de onderzochte dagbladen (waaronder NRC) een „conflictmodel” hanteerden. Je zou zeggen: het was net andersom. Terwijl de media, net zo uit het lood geslagen als de overheid, amechtig achter de feiten aanholden, stonden ze al te boek als volksverlakkende Lügenpresse.
Arme Pyrrho. Daar ga je dan met je ataraxia.
